We wschodniej części  gminy Chmielnik, nad potokiem Zabratówka, wpadającym do Chmielnika, prawego dopływu Strugu, w pagórkowatej i lesistej okolicy, rozciąga się malownicza wioska Zabratówka. Jej to historię postaram się przybliżyć w tymże artykule. Nie  będzie ona zbyt dokładna, wierzę jednak, że zachęci do dalszych poszukiwań.

 

     Nazwa Zabratówka pojawiła się po raz pierwszy dopiero w 1683 roku. Wcześniej obszar tejże wsi należał do Błędowej Tyczyńskiej. Świadczy o tym spór o granice pomiędzy wsią Błędowa Jana Pileckiego, a wsią Dylągówka, należącą do Małgorzaty z Dynowa, obecnie bowiem te wsie ze sobą nie sąsiadują.

     Zabratówka była własnością szlachecką. Należała do dóbr tyczyńskich. W czasach, gdy jej nazwa pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach, dobra te należały do magnackiego rodu   Branickich. Po bezpotomnej śmierci ostatniego  z rodu, Jana Klemensa Branickiego, wdowa po nim, siostra Stanisława Augusta, ostatniego króla Polski, Izabela z Poniatowskich, dokonała skomplikowanego podziału majątkowego z pobocznymi spadkobiercami. Sobie pozostawiła dożywotnio dobra tyczyńskie (do 1808 r.). Dobra te początkowo dużych rozmiarów, rozpadły się z biegiem czasu na mniejsze posiadłości. W poł. XIX w. (1855 r.) właścicielami Zabratówki byli Florian i Magdalena Odrowąż - Pieniążek, a w 1866 r.- Antoni Oborski. W 1890 r. dobra Zabratówki rozpadły się na trzy mniejsze części, których właścicielami byli: Antoni Oborski (Zabratówka Połanki), Władysław Szymanowski (Zabratówka - część lasu) i Maurycy Szymanowski (Zabratwka - część lasu). W 1905 r. posiadłości Zabratówki nadal składały się z trzech części, których właścicielami byli wówczas: Wacław Oborski, Zofia hr. Wallis i „Bank Galicyjski dla h. i p. w Krakowie”.               

     Pod koniec XIX wieku Zabratówka miała dwa przysiółki: Krzywą i Na Skalnicy. We wsi było wtedy 109 domów mieszkalnych.

     Na początku XX w. był w Zabratówce drewniany dwór, a obok niego duży folwark składający się z 12 budynków drewnianych. W późniejszym czasie  11 z nich rozebrano. Dwór otoczony był ogrodem i parkiem. W pobliżu znajdowały się dwa stawy i dwie sadzawki. W tym czasie działały w Zabratówce dwie drewniane karczmy: Harenda i Skalnica, które później zostały rozebrane. We wsi funkcjonował również drewniany młyn wodny. W późniejszym czasie  wybudowano na terenie wsi murowaną szkołę. Od swych początków, aż do lat 70-tych XX w. Zabratówka należała do parafii rzymsko-katolickiej w Woli Rafałowskiej.

      W 1973 r. została erygowana samodzielna parafia Zabratówka, wydzielona z parafii Wola Rafałowska. Dwa lata wcześniej, w 1971 roku we wsi poświęcony został drewniany kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej. Później, w innej części wsi, rozpoczęto budowę nowego - murowanego, którą ukończono w 1988 r.

W Zabratówce nie brak zabytkowych miejsc. Stanowiska geologiczne świadczą o tym, iż osadnictwo na tych terenach sięga co najmniej schyłku  epoki lodowcowej (paleolit schyłkowy). Odnajdziemy tu także ślady osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu.

     Już na początku XX w. we wsi znajdowały się trzy przydrożne krzyże: dwa przy drodze z Błędowej Tyczyńskiej, jeden przy drodze z Woli  Rafałowskiej.

     W miejscowości jest kilka zabytkowych  kapliczek. Najbardziej reprezentatywne są kapliczki murowane z kamienia bądź cegły. W grupie tej można wyodrębnić kilka typów, z których przeważającą część stanowią kapliczki prostopadłościenne na planie kwadratu, z oszkloną wnęką lub wnękami. Są one stare, bowiem większość z nich pochodzi z II poł. XIX w., bądź też z IV ćwierćwieku XIX w. Są one otynkowane, najczęściej na biało, ale występują tu też i inne kolory. W większości są to kapliczki jednokondygnacyjne (jest tu i trzykondygnacyjna). Przykrywają je przeważnie daszki dwuspadowe kryte dachówką, choć spotyka się także czterospadowe. Prawie wszystkie zwieńczone są metalowym krzyżykiem (lub jego pozostałością). W oszklonych niszach kapliczek najczęściej zobaczyć można różne wizerunki Matki Bożej lub Chrystusa (np. Chrystus Frasobliwy, Chrystus Miłosierny), a w jednej z kapliczek zespół figurek przedstawiających Św. Rodzinę.

I tak oto, po krótkiej wędrówce w przeszłość, wróciliśmy do współczesności. Jak wygląda Zabratówka dziś? Na to pytanie poszukajmy odpowiedzi sami wyglądając przez okno czy wybierając się w niedzielne popołudnie na spacer.

 

 

Informacje na podst. „Studium ochrony wartości kulturowych i krajobrazu dla gminy Chmielnik” oraz przewodnika historyczno-krajoznawczego „Mikroregion Doliny Strugu” oprac. Agata Litwin - Ślemp