„A po latach dostrzeżesz owoc swego trudu”

     Do metryki Szkoły Ludowej w Zabratówce po raz pierwszy wpisani zostali uczniowie w roku szkolnym 1906/07. Były to dzieci urodzone w latach 1894, 1895, 1896, 1897, 1898. Zapisano wówczas 58 chłopców oraz 35 dziewcząt. Była to szkoła 2 klasowa, 4 stopniowa.
     W 1908 r. powstała na terenie Zabratówki Rada Szkolna, w której skład wchodzili: ks. Michał Patla – proboszcz parafii w Woli Rafałowskiej, jako przewodniczący, Franciszek Lipesz, Michał Rzym, Tadeusz Szeliga – nauczyciel oraz przedstawiciele wioski (wówczas nazywanej gminą): Franciszek Szczepański, Wojciech Bazan, Jakub Bujak.
     W 1910 r. do użytku zostaje oddany nowy budynek szkoły. Od 912 r. p. Tadeusz Szeliga stara się o uzyskanie posady nauczyciela kierującego tutejszą 2 klasową szkołą. Jest jej kierownikiem aż do 1925 r. Od 22.02.1913 r. stałą nauczycielką w Szkole Ludowej w Zabratówce jest jego żona - Emilia Szeligowa.
     Początki są bardzo trudne. Sale zimne, trzeba wynajmować pomieszczenia do nauki, zadbać o przybory do pisania i podręczniki dla ubogiej dziatwy szkolnej. Zakupić pomoce do nauki rysunków. Wśród wydatków uwzględnia się nagrody za pilność dla dzieci szkolnych. Z czasem następuje zakup ławek, tablicy i krzeseł, a także utwardzenie podwórza, ogrodzenie szkolnego ogrodu.
     Przedmioty obowiązujące to: rachunki, język wykładowy, wiadomości, czytanie i pisanie, religia, rysunki. W 1913 r. uruchamia się naukę koszykarstwa jako przedmiotu nadobowiązkowego. Równocześnie zaplanowana jest plantacja (25 arów) wikliny koszykowej, której celem jest uzyskanie dobrego materiału do wyrobu koszyków. Obowiązkiem kierownika szkoły jest prowadzenie metryki szkoły. Nie jest to jednak sprawa prosta, gdyż z różnych przyczyn dzieci do szkoły nie uczęszczają. Radykalną metodą nakłaniania rodziców są grzywny pieniężne.
     20.08.1913 r. powstaje dla 2 klasowej Szkoły Ludowej w Zabratówce regulamin. Z ksiąg kancelaryjnych wynika, że czasem uczniowie mieli przedłużone wakacje z powodu klęsk żywiołowych (do 15.09.1913 r.), przerywano lekcje na czas wytężonych prac polowych. Wyręczano się również dziećmi przy pasieniu bydła czy zbiórce opału.
     Szkoła nie zapomina wówczas o ubogich dzieciach. Z funduszy Rady Szkolnej postanawia się w 1914 r. przyznać 10 koron na zakup koszul, kapeluszy i spodni dla dziatwy. Wynajmuje się sale szkolne na zebrania kółka rolniczego w Zabratówce i odczyty spółki oszczędności i pożyczek.
     Od 4.02.1914 r. zarząd nad finansami Rady Szkolnej w Zabratówce przejmuje p. Michał Rzym. Od 20.08.1917 r. dochodzi do otwarcia 3 sali szkolnej. Jest to związane z większą liczbą uczniów uczęszczających do szkoły. Pracują nauczyciele: p. Tadeusz Szeliga, p. Maria Ślączkówna, p. Emilia Szeligowa. Na jakiś czas grono nauczycielskie wspierają p. Józefa Pawłucka, a po niej p. Włodzimierz Jasiński.
Nauka odbywa się na dwie zmiany w godzinach rannych i popołudniowych. Przy zwiększonej sile nauczycielskiej postanawia się zorganizować w miesiącach zimowych kurs dla analfabetów w 2 oddziałach (od 1.09.1918 r. do marca 1920 r. - 12 godzin tygodniowo). Niestety, brak opału zmusza do zmniejszenia liczby godzin lekcyjnych. Jednocześnie grono nauczycielskie organizuje zbiórkę darów w szkole na rzecz wdów i sierot po poległych i zmarłych wskutek wojny żołnierzach.
     Rada Pedagogiczna dokształca się w ramach comiesięcznych lekcji praktycznych. Jednym z tematów szkoleniowych grona nauczycielskiego są wycieczki szkolne. Nauczyciele uważają je (te naukowe i rozrywkowe) za bardzo wartościowe. Tu cytat: „Tym bardziej Zabratówka, gdzie okolica ładna i lasów dość – powinno się wykorzystywać pogodne chwile, opuszczać od czasu do czasu klasę na łonie natury odrobić z dziećmi jakiś fragment tekstu, posługując się żywą naturą i przykładami. I nauczyciel i dziecko odniosą z podanych przypadkach korzyści”. Na poparcie swych tez organizuje się dzieciom w roku szkolnym 1919/1920 dwie wycieczki. Jedną do Albigowej celem zwiedzenia młyna parowego i fabryki halówek, zaś drugą - majówkę dla dzieci szkoły w Zabratówce, Błędowej Tyczyńskiej, Woli Rafałowskiej i Grzegorzówce.
     Od 15.09.1920 r. Szkoła w Zabratówce staje się szkołą 4 – klasową. W maju 1920 r. w związku ze świętem 3 Maja dziatwa szkolna wraz z Kółkiem Młodzieży udaje się pod nadzorem nauczycieli do kościoła na mszę świętą. Po południu odbywa się wieczorek ku uczczenia tego święta narodowego. Składają się na nie śpiewy, deklamacje, dwie sztuki odegrane przez kółko amatorskie dziatwy szkolnej pt. „Niedokończony bój”.
     Początek roku szkolnego 1921/1922 przynosi zmiany w Zarządzie Rady Szkolnej. Miejscowym Przewodniczącym zostaje Tomasz Czarnota, a jego zastępcą Bartłomiej Kusz. Do szkoły rodzice zapisują 153 uczniów. Nadal pracuje 4 nauczycieli, którzy oprócz pracy dydaktycznej organizują zbiórkę nasion i pestek dla Towarzystwa Rolnego w Rzeszowie. Podejmują się prowadzenia kursu dla analfabetów wśród dorosłych. Na spotkaniach nauczyciele ubolewają, że dziatwa szkolna nie oddaje się nauce w domu, nie odrabia ćwiczeń domowych, korzysta z nauki tyle, co w klasie.
     Od 16.03.1922 r. wprowadzone zostaje „Święto Sadzenia Drzew”. Grono nauczycielskie uchwala jednogłośnie, że trzeba zająć się akcją sadzenia drzew, a każdy nauczyciel zobowiązuje się z własnych funduszy ofiarować po jednym drzewku owocowym. Od tej pory będzie to już stałą tradycją szkoły.
     Na koniec roku szkolnego 1922/1923 do szkoły uczęszcza 183 osoby. 10.09.1924 r. przybywa do pracy p. Alfred Orlicz – wkrótce wieloletni nauczyciel tej szkoły. Wprowadzone zostają nowe przedmioty: przyroda, geografia, śpiew i gry, historia i roboty.
     Dnia 23.09.1925 r., wraz z rodziną, szkołę opuszcza Tadeusz Szeliga, a szkoła staje się oddziałową ze względu na niską frekwencję dzieci. Wg statystyk na koniec 1927 r. zapisanych jest w szkole 118 uczniów.
     Rok szkolny 1927/1928 rozpoczyna się w osłabionym 2 – osobowym składzie. Zapisanych jest 127 uczniów, w roku 1928/1929 – 109 ucz; ale ze względu na choroby i srogą zimę mało uczniów uczęszcza na naukę. Od 1 września ze szkoły odchodzi p. Maria Ślączkówna. Od tej pory, aż do roku 1932 r. edukacją tutejszej dziatwy trudnią się państwo Zofia i Alfred Orliczowie. Liczba uczniów w tych latach to: 1929/1930 – 132 ucz; 1930/1931 – 147 ucz; 1931/1932 – 155 ucz; 1932/1933 – 180 ucz; 1933/1934 – 184 ucz; 1934/1935 – 147 ucz; 1935/1936 – 123 ucz; 1936/1937 – 134 ucz; 1937/1938 – 131 ucz. Od 1932 r. wzrasta liczba dzieci. Do pracy w szkole zostaje zatrudniona p. Maria Kucharska, później p. Helena Szetelanka. Zaczyna działać sklepik szkolny, SKO, biblioteka. Fundusze z utargu w sklepiku przeznacza się na zakup książek do biblioteki.
     Rok szkolny 1932/1933 daje początek uroczystościom państwowym z okazji 11 listopada, na który składa się udział młodzieży w nabożeństwie oraz uroczysty poranek patriotyczny.
     W roku szkolnym 1933/1934 powstaje świetlica czynna 2 razy w tygodniu. Praca świetlicy polega na wygłaszaniu pogadanek, urządzaniu uroczystości z okazji rocznic narodowych, wieczorków śpiewu i deklamacji, robótek ręcznych oraz gier i zabaw ruchowych.
     Od 8.03.1932 r. szkoła obchodzi uroczystości z okazji imienin Marszałka Piłsudskiego. Kładzie się nacisk na rozwój życia społecznego i założenie gromady zuchów. Nauczyciele starają się prowadzić kontakt z rodzicami. Organizują zebranie Komitetu Rodzicielskiego. Prowadzona jest akcja dożywiania dzieci. Podejmują działania ochrony przyrody z uczniami, budują domki dla ptaków, uczą się szczepić drzewka owocowe i zasadzają takowe wokół szkoły. Od 1937 r. tutejszy Komitet Rodzicielski przeznacza 59,34 zł na zakup podręczników dla najbiedniejszych dzieci.
     W latach 1939 – 1940 szkoła jest prawdopodobnie nieczynna. Brak jest jakichkolwiek dokumentów o jej funkcjonowaniu. Pierwsza informacja o konferencji nauczycieli pochodzi z 10.09.1941 r., na której obecni są: p. Alfred Orlicz – kierownik, p. Bronisława Lekowska i p. Mieczysław Pietrus. Uczniów natomiast przyjęto 180 (w 5 klasach). W roku szkolnym 1941/1942 nauka często przerywana jest silnymi mrozami, przy równoczesnym braku opału i odzieży. Wielu uczniów jest również niepromowanych. Ze 180 zapisanych – 73 pozostało w tej samej klasie.
     1.10.1944 r. – do szkoły przybywają nauczyciele: p. Michał Magryś i p. Bronisława Rochecka.
    15.10.1946 r. dotychczasowy kierownik szkoły p. Alfred Orlicz ustępuje z zajmowanego stanowiska z powodu przesiedlenia się i przekazuje majątek szkolny p. Bronisławie Rocheckiej.
     I znów trzyletnia luka w dokumentacji...
    Pierwszy po wojnie protokół pochodzi z 30.01.1949 r. Pracuje 4 nauczycieli: p. Wilhelmina Heil, p. Bronisława Heil, p. Jolanta Bieniek, p. Jolanta Wójcik. Do 7 klas uczęszcza 133 uczniów.
     Od 1.09.1952 r. pojawia się nowy kierownik szkoły, a wraz z nim nowe grono: p. Franciszek Filipowicz, p. Irena Filipowicz, p. Bolesław Bełch oraz od 1953 r. p. Emilia Wąsacz. Przewodniczącym Komitetu Rodzicielskiego w 1953 r. zostaje Andrzej Kusz.
     Kolejnym kierownikiem szkoły od 1956 r. zostaje p. Stanisław Nizioł. W skład grona wchodzą następujące osoby: p. Emilia Wąsacz, p. Stanisław Nizioł, p. Anna Surmacz, p. Leonarda Jasińska. Ze względu na brak pomieszczeń w budynku szkolnym wynajmuje się dwie sale w Domu Ludowym.
     Na terenie wsi w 1957 r. zostaje założony punkt zdrowia umieszczony w trzech salach Domu Ludowego. Posadę felczera przyjmuje p. Ludwik Maksymiuk.
     W 1959 r. grono nauczycielskie opuszcza p. Anna Surmacz, a na jej miejsce przybywa nauczycielka p. Krystyna Lekacz. Jest to też rok gruntownych remontów w szkole. Rok później były nauczyciel p. Michał Magryś przekazuje na pamiątkę dla szkoły bogaty księgozbiór do szkolnej biblioteki.
    Rok 1961 to czas elektryfikacji wsi Zabratówka. Na podłączenie prądu do szkoły pieniądze przeznacza Komitet Rodzicielski. W roku szkolnym 1961/1962 skład grona nauczycielskiego ulega zmianie. Przybywa p. Teresa Boroń oraz p. Albina Nizioł do punktu filialnego w Krzywej, który został utworzony staraniem tamtejszych mieszkańców.
     Ważnym wydarzeniem dla wsi i szkoły jest 1.12.1962 r. - zakończenie budowy drogi na odcinku Chmielnik – Zabratówka. Równocześnie zaczyna kursować autobus PKS-u. W 1963 r. otwarta zostaje klubokawiarnia i zakupiony doń telewizor. Jest to wielka sensacja dla młodzieży i społeczeństwa wsi. 1965 r. owocuje otwarciem gabinetu dentystycznego przy Ośrodku Zdrowia w Zabratówce.
     W roku szkolnym 1965/1966 grono nauczycielskie powiększa się o p. Albinę Magryś, a Ochotnicza Straż Pożarna przystępuje do budowy Domu Strażaka. Równocześnie w 1966 r. rozpoczyna się budowę drogi przez przysiółek Wieś.
     W roku szkolnym 1968/69 do grona nauczycielskiego dołączają p. Kazimiera Pilecka i p. Jadwiga Słoniec.
     Rok 1973 obfituje w zmiany w szkolnictwie. Powstaje Zbiorcza Szkoła Gminna w Chmielniku. Jej dyrektorem zostaje p. Emilia Nizioł. Pozostałe szkoły z terenu gminy stają się filiami.
     Od 1974 r. do grona nauczycielskiego dołącza p. Halina Porada.
    W roku szkolnym 1976/77 następuje likwidacja filii w Krzywej. W szkole macierzystej utrzymuje się nauczanie w klasach łączonych. W skład grona wchodzą: p. Stanisław Nizioł, p. Leonarda Gonek, p. Jadwiga Kusz, p. Halina Kmiotek, p. Anna Cyrul i p. Wanda Stefanik. Czyni się przygotowania do wdrożenia 10 –letniej szkoły podstawowej. W roku 1980 do grona dołącza p. Jacek Warchoł.
    20.01.1983 r. zostaje utworzony Społeczny Komitet Budowy Szkoły. W tym też roku zabetonowuje się fundamenty pod przyszły budynek. Prace nauczyciela muzyki podejmuje p. Elżbieta Leniart, a dwa lata później zatrudniają się: p. Maria Sitarz, p. Małgorzata Urbaniec, p. Grażyna Tereszkiewicz. Systematycznie kontynuowane są prace przy budowie nowej szkoły.
     Z  odnotowujemy tragiczne wydarzenie z 20.08.1987 r. W dniu tym umiera nagle długoletni dyrektor szkoły p. Stanisław Nizioł. Kierownicze stanowisko sprawował przez 31 lat.
     1 .09.1987 r. pełnienie obowiązków dyrektora powierza się p. Jackowi Warchołowi. Tę funkcje pełni w latach  1987 –2002. Zatrudnione zostają również dwie nauczycielki: p. Justyna Nizioł i Zdzisława Winiarska. W roku szkolnym 1988/1989 skład grona powiększa się o p. Małgorzatę Krauz oraz o p. Krzysztofa Chmielowskiego, a rok później o p. Annę Muchę i p. Lucynę Wróbel.
     Nowy budynek szkoły zostaje oddany do użytku w 1989 r. Dzięki przejściu do nowego budynku nauka staje się o wiele przyjemniejsza. Dodatkowym atutem są zajęcia w pojedynczych oddziałach. W szkole również zaczynają się odbywać lekcje religii prowadzone przez ks. Józefa Wolskiego. Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły (25.01.1995 r.) jest wizytacja prowadzona przez Kuratorium Oświaty i Wychowania w Rzeszowie.
Kilka miesięcy później, 2.10.1995 r. ma miejsce uroczyste poświęcenie Szkoły Podstawowej w Zabratówce przez Ks. Biskupa Kazimierza Górnego. W marcu 1996 r. przyjmowany jest w murach szkoły obraz Matki Bożej Łaskawej z Chmielnika.
     W roku 1998 na emeryturę przechodzi p. Leonarda Gonek, która pracowała w szkole 43 lata jako nauczyciel matematyki. Na jej miejsce zatrudniona zostaje p. Maria Sapek - absolwentka tutejszej szkoły.
     Bardzo ważną zmianą w toku nauczania jest przejście od 1.09.1999 r. z cyklu 8-letniego w 6-letnią szkołę podstawową. Najbliższe gimnazjum znajduje się w Chmielniku.
     5.04.2001 r. szkołę odwiedza Ks. Biskup Edward Białogłowski. Zaproszeni też zostają samorządowcy gminy. Spotkanie upływa w miłej atmosferze. Szkoła poszerza kręgi przyjaciół. Polski Związek Wędkarski co rok organizuje dla uczniów zawody wędkarskie nad stawami. Polski Związek Łowiecki zimą wspiera kuligi i zabawy na śniegu.
      W kolejnym roku szkolnym 2002/2003 następuje zmiana na stanowisku dyrektora. Stanowisko to obejmuje p. Lucyna Gonek, zatrudniona zostaje również p. Agata Litwin. Języka angielskiego nadal uczy p. Urszula Michniowska.
     W klasach I-III zostaje wprowadzony jako obowiązkowy j. angielski. Od maja 2003 matematyki i informatyki uczy p. Małgorzata Wójcik.
     W    ramach edukacji regionalnej szkoła podejmuje szereg przedsięwzięć kreujących ją jako szkołę środowiskową. Przygotowywane są zapusty, jajka wielkanocne, ma miejsce przewodnictwo artystyczne szkoły przy remontowanych kapliczkach, jasełka, koncerty piosenki i poezji patriotycznej. Dzieci systematycznie jeżdżą na basen. Od września 2003 r. przedmiotów artystycznych uczy p. Gertruda Możdżeń. Powstaje kółko tańca ludowego, prowadzone są zajęcia z rytmiki
     We wrześniu 2003 r. ma miejsce przykre wydarzenie w szkole. W wyniku włamania skradziony zostaje sprzęt komputerowy i audiowizualny. Po kilku miesiącach dzięki staraniom władz szkolnych i pomocy Rady Rodziców w szkole pojawiają się nowe komputery.
     Dnia 25.06.2004 r. zakończyliśmy kolejny rok szkolny. Po 33 latach pracy, odchodzi na emeryturę nauczycielka nauczania zintegrowanego i j. polskiego p. Halina Kmiotek.
     Rok szkolny 2004/2005 obfituje w kolejne zmiany. Na emeryturę odchodzi ks. Józef Wolski. Od tej pory religii w naszej szkole uczy ks. Stanisław Orszak. W oddziale przedszkolnym pracę podejmuje p. Bożena Złamaniec.
      7.10.2004 r. gościmy w naszej szkole, w ramach programu regionalnego „Ocalić od zapomnienia”, uczniów i nauczycieli ze Szkoły Podstawowej w Futomie.
      Stałym elementem programu działań szkoły są poranki ekologiczne. Dzięki współpracy z Nadleśnictwem w Kańczudze i leśniczym p. Józefem Kisałą oraz Związkiem Komunalnym „Wisłok” uczniowie systematycznie pogłębiają wiedzę o ochronie przyrody. Spotkania na łonie natury służą integracji ze Szkołą Podstawową w Tarnawce.
     W kolejnym roku szkolnym 2005/2006 skład grona ulega pewnej zmianie. Na emeryturę przechodzi były dyrektor szkoły p. Jacek Warchoł. Wychowania fizycznego uczy p. Łukasz Dołowacki, j. angielskiego p. Katarzyna Nowak.
     12.10.2005 r. żegnamy z wielkim bólem i żalem wspaniałego człowieka i pedagoga p. Marię Sapek. Odchodzi nagle, za wcześnie dla wszystkich, po długiej i ciężkiej chorobie. Na zawsze pozostanie w pamięci jej uśmiech, pogoda ducha i życiowy optymizm.
     W roku szkolnym 2006/2007, nadane zostaje Szkole Podstawowej w Zabratówce zaszczytne imię Orląt Lwowskich. Uroczystością nadania imienia szkole czczony jest również jubileusz setnej rocznicy jej powstania w roku szkolym 1906/1907.
     Dzieje Szkoły Podstawowej w Zabratówce mogliśmy poznać dzięki zachowanym protokołom Rady Szkoły obradującej od 23.10.1908 r., z konferencji Grona Nauczycielskiego oraz dzięki niekompletnym kronikom.

P. Lucyna Gonek